اسپیس ایکس: فاتح ستارگان
از جمله آرزوهای دیرینه بشر طی صدها هزار سال سکونت وی در زمین، قدم گذاشتن بر مریخ، زندگی در ماه و در دوره معاصر، عادی‌سازی سفرهای ارزان قیمت فضایی بوده است. در مجله اول، آپولو: زاده آتش‌های جنگ سرد، دیدیم بشری که قدمت اولین هواپیمای وی از ۱۳۰ سال نیز فراتر نمیرود، عددی که در مقیاس زمینشناسی ۱ ساعت پیش هم محسوب نمیشود، تنها ۶۵ سال بعد از آن توانست با آپولو به ماه قدم بگذارد. اما آپولویی که نیل آرمسترانگ و باز آلدرین را به ماه برد، با وجود عظمت دستاوردش، پرهزینه تر از حد تصور بود. حتی برنامه شاتل که در مجله دوم، شاتل: بال‌های مدارپیما، بررسی شد و تلسکوپ هابل و ایستگاه فضایی بین المللی را در مدار زمین قرار داد، نتوانست هزینهها را به قدری که باید کاهش دهد. مشکلی که ناسا در برنامه فعلی آرتمیس، مطرح‌شده در مجله سوم، آرتمیس: طلوع جاودانگی در ماه، تنها تا حدی موفق به حل آن شد. اما اسپیس ایکس حلال قاطع مشکلات بود؛ شرکتی که از مرزهای تخیل فراتر رفت و با دستاوردهایش حتی ناسا را شگفتزده کرد. اما راز موفقیت این شرکت چه بوده است؟ پاسخ به این سؤال را باید در داستان شرکتی جستجو کرد که نه تنها بازی در میدانی از پیش تصاحب‌شده را آغاز کرد، بلکه قواعد بازی را نیز تغییر داد. اسپیس ایکس در سال ۲۰۰۲ توسط ایلان ماسک تأسیس شد، زمانی که فضا عرصه غول‌های دولتی مانند ناسا و روسکاسموس روسیه بود. ماسک، کارآفرینی که قبلاً با موفقیت‌هایش در شرکت‌هایی مانند پی‌پل و تسلا شناخته شده بود، با رویاپردازیهای بزرگش خواستار تبدیل فضا به عرصه‌ای همگانی و نه فقط دولتی بود. اسپیس ایکس با فناوری‌هایی مثل موشک‌های بازگشت‌پذیر، هزینه‌های سرسام‌آور پرتاب را کاهش داد. فالکون ۹، با هزینه ۶۷ میلیون دلار برای هر پرتاب، راه را برای دولت‌ها، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها باز کرد و مفهوم “فضا برای همه” را محقق ساخت.
فالکون ۹: عصر بازگشت‌پذیری
یکی از کلیدی‌ترین نوآوری‌های اسپیس‌ایکس، بازگشت‌پذیر کردن موشک‌هاست. موشک فالکون ۹ که قادر به بازگشت به زمین و پرتاب دوباره است، هزینه‌های دسترسی به فضا را به‌طور چشم‌گیری کاهش داده است. در مقابل، موشک‌های سنتی که یک‌بارمصرف هستند، هزینه‌های تولید و پرتاب سرسام آوری را تحمیل می‌کنند. هزینه تقریبی هر فالکون ۹ حدود ۶۷ میلیون دلار است، درحالی‌که به ارزش پول امروز هر پرتاب مأموریت آپولو بیش از ۱.۲ میلیارد دلار و هر پرتاب برنامه شاتل ناسا به‌طور متوسط ۴۵۰ میلیون دلار هزینه داشت. این کاهش هزینه شگفت‌انگیز، فضا را برای دولت‌ها، شرکت‌ها و حتی استارتاپ‌ها به عرصه‌ای دست‌یافتنی تبدیل کرده است.
امپراتور پرتاب‌ها
تنها در سال ۲۰۲۴، اسپیس‌ایکس با انجام بیش از ۱۴۰ پرتاب، رکوردی تاریخی و بی‌سابقه را ثبت کرده است، رکوردی که هیچ سازمان دیگری، حتی ناسا، موفق به دستیابی به آن نشده است. برای مقایسه، برنامه شاتل فضایی ناسا طی سه دهه (۱۹۸۱ تا ۲۰۱۱) تنها ۱۳۵ مأموریت انجام داد. چنین دفعات بالای پرتاب—تقریباً یک پرتاب در هر روز—نشان‌دهندهٔ تأثیر انقلابی موشک‌های بازگشت‌پذیر و سادهسازیهای صورت گرفته در پرتاب اسپیس ایکس است، امری که این شرکت را به ستون فقرات پرتاب ماهواره‌های تجاری و دولتی مبدل کرده و راهبری لجستیک فضایی را به آن اعطا کرده است.
فالکون هِوی: فالکونی با دو برابر توان
درحالی‌که فالکون ۹ به اسب کاری اسپیس ایکس تبدیل شده است، فالکون هوی ابعاد جدیدی به توانایی‌های این شرکت افزوده است. این موشک با توانایی حمل ۶۳ تن به مدار پایینی زمین (LEO)—وزنی معادل وزن یک واگن قطار مسافربری—یکی از قدرتمندترین موشک‌های عملیاتی جهان محسوب می‌شود. هرچند با پرتاب سامانه پرتاب فضایی (SLS) از برنامه آرتمیس ناسا در نوامبر ۲۰۲۲، فالکون هوی دیگر عنوان قدرتمندترین موشک عملیاتی را ندارد، اما همچنان طراحی سه هسته‌ای این موشک امکان حمل محموله‌های مهم و سنگینی همچون ماهواره‌های امنیتی، مأموریت‌های میان‌سیاره‌ای و ابزارهای علمی بزرگ را فراهم می‌کند. علاوه بر این، دو بوستر جانبی این موشک بازگشت‌پذیر هستند و معمولاً برای بازیابی و استفاده مجدد به زمین بازمی‌گردند. از پرتاب ماشین تسلا رودستر در پرواز افتتاحیه این موشک گرفته تا مأموریت‌های علمی و فوق سری، فالکون هوی الهام‌بخش محصولات بعدی و سنگ بنای اهداف آینده اسپیس ایکس بوده است.
انقلاب استارشیپ
در قلب چشم‌انداز اسپیس ایکس برای کاوش‌های میان‌سیاره‌ای، فضاپیمای استارشیپ قرار دارد—یک فضاپیمای کاملاً بازگشت‌پذیر که برای مأموریت به ماه، مریخ و فراتر از آن طراحی شده است. استارشیپ با ظرفیت حمل تا حداکثر ۲۵۰ تن بار—حدود ۴ برابر ظرفیت فالکون ۹— قدرتمندترین موشک ساخته شده توسط بشر است. این فضاپیما همچنین با ارتفاع ۱۲۱ متری، بلندترین موشک عصر خود است.
استارشیپ با دارا بودن ۳۳ موتور رپتور که با متان مایع و اکسیژن کار می‌کند—بر خلاف سری فالکونی که از موتورهای مرلین با سوخت جامد کروزین و اکسیژن استفاده می‌کند—از جمله کارآمدترین موشک‌ها برای مأموریت‌های طولانی‌مدت است.
همانطوری که در مجله آرتمیس: طلوع جاودانگی در ماه گفته شد، استارشیپ به عنوان سیستم فرود انسانی (HLS) در برنامه آرتمیس ناسا انتخاب شده است و قرار است فضانوردان را به سطح ماه انتقال دهد. همچنین چندمنظوره بودن این فضاپیما امکان ساخت سکونتگاه‌های فضایی در ماه و مریخ و حتی پرتاب ایستگاه‌های فضایی یکپارچه را فراهم می‌کند.
از ویژگی‌های برجسته این فضاپیما، نداشتن تجهیزات فرود است! در واقع استارشیپ از همان برج پرتاب–که به مکازیلا معروف است– بازیابی می‌شود. در واقع مکازیلا میتواند بوسترهای در حال فرود را در هوا بگیرد! این یک نوآوری بی‌سابقه در بازگشت‌پذیری است و یکی از ویژگی‌های بیشماری است که قدرت اسپیس‌ایکس در پیشبرد مرزهای کاوش فضایی را به تصویر می‌کشد.
استارلینک: دسترسی بدون مرز
یکی دیگر از دستاوردهای انقلابی اسپیس ایکس، اینترنت استارلینک است. با قرار دادن مجموعه‌ای از بیش از ۵۰۰۰ ماهواره در مدار پایینی زمین، استارلینک دسترسی به اینترنت پرسرعت را در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار ممکن کرده و به سرعت به یکی از ارکان دسترسی به اینترنت تبدیل شده است. سرعت اینترنت استارلینک به طور متوسط بین ۲۷۰ تا ۳۳۰ مگابیت بر ثانیه است؛ به عنوان مثال میانگین سرعت حداکثری در سرویس‌های ۴G ایرانسل و همراه اول ۶۰ تا ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه است. با استارلینک، انجام بازی‌های آنلاین، که معمولا به سرعت ۵۰ مگابیت بر ثانیه و تأخیر کمتر از ۳۰ میلی‌ثانیه نیاز دارند، به راحتی امکان‌پذیر است. از جمله بازی‌های معروفی که به راحتی با استارلینک اجرا می‌شوند می‌توان به Call of Duty: Warzone و Fortnite، اشاره کرد. استارلینک در تمامی نقاط کره زمین، از اقیانوس آرام گرفته تا حتی در مناطقی مانند قطب جنوب نیز در دسترس است.
فناوری جدید ارتباط مستقیم ماهواره به موبایل (Direct-to-Cell) استارلینک نیز هم اکنون در حال تست و توسعه با همکاری اپراتورهای موبایلی همچون T-Mobile در آمریکا است که پدیدآورنده انقلابی در ارتباطات جهانی خواهد بود. تکنولوژی استارلینک نه تنها در حال کاهش شکاف دیجیتالی میان کشورهای توسعه یافته و دیگر کشورها است، بلکه درآمد به دست آمده از آن مستقیما بودجه برنامه‌های میان سیاره‌ای اسپیس ایکس را تأمین می‌کند.
تأثیر بر صنعت فضایی جهان
همانطور که در آغاز گفته شد، نوآوری‌های اسپیس ایکس صنایع فضایی سنتی را به چالش کشیده و الهام بخش عصر جدیدی از کاوش‌های خصوصی فضایی بوده است. شرکت‌های بزرگی مانند ایرباس، بوئینگ، لاکهید مارتین و آریان اسپیس در تگنای رقابتی فزاینده‌ای به سر میبرند.
از تازهترین مثالهای کارآمدی تجهیزات اسپیس ایکس، می‌توان به ماجرای اخیر قرارداد بوئینگ با ناسا اشاره کرد. در سال ۲۰۱۴، بوئینگ و اسپیس ایکس هر یک قراردادی ۴٫۳ میلیارد دلاری از ناسا برای انجام پروژه‌هایی مانند حمل‌ونقل فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی دریافت کردند. اسپیس ایکس از سال ۲۰۲۰، پروازهای موفقیت آمیز خود به ایستگاه فضایی را آغاز کرد اما فضاپیمای استارلاینر بوئینگ که تنها در سال اخیر موفق به ارسال ۲ فضانورد خود به ایستگاه شد، به دلیل مشکلات فنی از بازگشت این ۲ فضانورد جا ماند و ماموریتی ۸ روزه را به ماموریتی ۹ ماهه تبدیل کرد. در آخر، کپسول کرو دراگون اسپیس‌ایکس عهدهدار بازگشت این ۲ فضانورد به زمین شده است. شایان ذکر است که هزینه پرتاب به ازای هر فضانورد در کرو دراگون حدود ۵۵ میلیون دلار و برای استارلاینر حدود ۹۰ میلیون دلار است.
علاوه بر این، هزینه پرتاب ۶۷ میلیون دلاری اسپیس ایکس، در مقابل موشک اطلس ۵ شرکت ULA (همکاری دو شرکت بوئینگ و لاکهید) با هزینه بیش از ۱۵۰ میلیون دلار و آریان ۵ اروپا با هزینه ۱۶۵ میلیون دلار، بازار فضایی را دگرگون کرده است. آژانس فضایی روسیه، روسکاسموس، نیز به دلیل سلطه اسپیس ایکس بر قراردادهای بین‌المللی، با کاهش چشمگیر در تعداد سفارش پرتاب‌ها روبرو شده است.
اسپیس‌ایکس با پرتاب بیش از ۱۴۰ محموله بین‌المللی، از ماهواره‌های نیروی فضایی آمریکا (US Space Force) گرفته تا ماهواره‌های مخابراتی کره جنوبی و پروژه گالیله آژانس فضایی اروپا تا ماهواره هایی دیگر برای آلمان، ترکیه، استرالیا و اندونزی، نقش کلیدی در لجستیک فضایی جهانی ایفا کرده است. این موفقیت‌ها علاقه روزافزون کاوش‌های فضایی را به همراه داشته و فرصت‌های جدیدی برای ارسال ماهواره به فضا برای کشورها و شرکت‌های خصوصی به وجود آورده است.
آینده اینجاست
اسپیس‌ایکس نه‌تنها قواعد بازی در صنعت فضایی را تغییر داد بلکه چشم‌اندازی را ارائه کرد که در آن سفرهای فضایی برای همه امکان‌پذیر بود. از موشک‌های بازگشت‌پذیر گرفته تا پرتاب‌های ارزان‌قیمت و اینترنت جهانی، اسپیس ایکس ارائه دهنده چشم‌اندازی، است که دیگر در آن هیچ چیز غیرممکن نخواهد بود! از نسل جدید سفرهای میان‌سیاره‌ای گرفته تا تبدیل مریخ به خانه دوم بشر، اسپیس ایکس تنها به کاوش فضا نمی‌پردازد—بلکه آیندهٔ بشریت در میان ستارگان را شکل می‌دهد.
مهندس مخابرات و الکترونیک، شیفتهٔ فضا و کیهان، دنبالگر علم و تکنولوژی‌های روز
